Wchodzi w życie ustawa o wypłacie zasiłków dla opiekunów

Przygotowana przez rząd ustawa realizuje grudniowy wyrok Trybunału Konstytucyjnego, który zakwestionował część zapisów nowelizacji ustawy o świadczeniach rodzinnych, obowiązującej od zeszłego roku. Chodziło o pozbawienie opiekunów dorosłych niepełnosprawnych nabytych już uprawnień do świadczenia pielęgnacyjnego.

Zgodnie ustawą o wypłacie zasiłków, opiekunowie osób niepełnosprawnych, którzy utracili prawo do świadczeń pielęgnacyjnych, otrzymają zwrot zaległych pieniędzy wraz z ustawowymi odsetkami (ok. 5,5 tys. zł). Przywrócone zostanie im również prawo do zasiłku, niezależnie od kryterium dochodowego, jednak w wysokości 520 zł - tyle wynosiło świadczenie pielęgnacyjne przed zakwestionowaną nowelizacją. Obecnie jest to 1 tys. zł - takie świadczenie dostają w tej chwili rodzice niepełnosprawnych dzieci (w 2016 r. świadczenia dla tej grupy mają osiągnąć poziom płacy minimalnej).

Postępowanie w sprawie prawa do zasiłku wszczynane będzie na wniosek osoby ubiegającej się o to uprawnienie. Wniosek musi być złożony nie później niż w terminie czterech miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy.

Organ, który wypłaca świadczenia pielęgnacyjne, w ciągu 14 dni od dnia wejścia w życie ustawy ma poinformować osoby, które mogą ubiegać się o zasiłek o możliwości złożenia wniosku oraz o warunkach nabywania do niego prawa.

Na etapie prac w Sejmie do ustawy wprowadzono kilka poprawek, m.in. dotyczącą grupy ok. 5 tys. opiekunów, którzy nie zakwalifikowali się do specjalnego zasiłku opiekuńczego ze względu na to, że 1 stycznia 2013 r. nie mieli ważnego orzeczenia o niepełnosprawności w stopniu znacznym, bo czasowe decyzje w tym zakresie wygasły 31 grudnia 2012 r. Osoby, które nie miały prawa do zasiłków w okresie 31 grudnia 2012 r. - 30 czerwca 2013 r. (a wcześniej pobierały świadczenie pielęgnacyjne), będą mogły otrzymywać specjalny zasiłek opiekuńczy.

Wprowadzono też propozycję zmierzającą do wyeliminowania rozbieżności interpretacyjnych i jednoznacznego wskazania, że zasiłki i świadczenia pielęgnacyjne należą się rolnikom - jeśli zrezygnują z pracy w gospodarstwie.

Zdecydowano również, że od 2015 r. prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego będzie przysługiwało także tym opiekunom, którzy nie podejmują pracy ze względu na opiekę nad osobą niepełnosprawną, a nie tylko tym, którzy zrezygnowali z pracy. Będzie ich jednak obowiązywało kryterium dochodowe.

Ustawa nie przywraca opiekunom dorosłych niepełnosprawnych prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, ale wprowadza nowy rodzaj zasiłku przeznaczonego specjalnie dla tej grupy. Z tego powodu część opiekunów uważa, że ustawa nie realizuje wyroku TK. Opiekunowie, którzy w marcu i kwietniu protestowali przed Sejmem zapowiadali, że zrobią wszystko, by ustawa trafiła do Trybunału. Wskazywali również na to, że różnicowanie sytuacji opiekunów ze względu na wiek, w którym powstała niepełnosprawność ich podopiecznego, jest niesprawiedliwe.

Minister pracy i polityki społecznej Władysław Kosiniak-Kamysz bronił zróżnicowania między opiekunami niepełnosprawnych dorosłych a rodzicami niepełnosprawnych dzieci. Jego zdaniem sytuacja tych dwóch grup jest różna; argumentował, że dorosłe osoby niepełnosprawne często miały okazję wypracować sobie świadczenia, np. rentę czy emeryturę. Tak jest np. w przypadku starszych osób niesamodzielnych, które potrzebują opieki ze względu na wiek.

Kosiniak-Kamysz przyznał jednak, że nowelizacja ustawy o świadczeniach rodzinnych, która była przedmiotem wyroku Trybunału, była błędem, za co przeprosił. TK jednak zakwestionował jedynie przepis, na mocy którego odebrano przyznane wcześniej prawo do świadczenia pielęgnacyjnego.

Zapisy różnicujące sytuację opiekunów osób niepełnosprawnych w zależności od tego, czy opiekują się dorosłymi, czy dziećmi zaskarżyli do TK posłowie PiS. Wniosek czeka na rozpatrzenie. Kosiniak-Kamysz mówił kilkakrotnie, że resort czeka na to rozstrzygnięcie, by przygotować kompleksowe rozwiązania dla opiekunów.

Na mocy nowelizacji ustawy o świadczeniach rodzinnych - której zapisy zakwestionował TK czego efektem było przygotowanie wchodzącej w życie ustawy - część opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych straciła prawo do świadczenia pielęgnacyjnego obecnie przysługującego tylko rodzicom dzieci, których niepełnosprawność powstała przed osiągnięciem dorosłości. Od ub. roku dla opiekunów dorosłych przeznaczony jest specjalny zasiłek opiekuńczy w wysokości 520 zł, jednak przysługuje on tylko wtedy, gdy łączny dochód dwóch rodzin - osoby sprawującej opiekę oraz wymagającej opieki - nie przekroczy kryterium dochodowego (obecnie 623 zł na osobę).

Zanim nowela weszła w życie, świadczenie pielęgnacyjne w wysokości 520 zł przysługiwało niepracującym rodzicom i najbliższym krewnym osób niepełnosprawnych, gdy niepełnosprawność powstała przed osiągnięciem dorosłości (do 18. lub 25. roku życia - w przypadku osób uczących się), a także krewnym osób niepełnosprawnych, gdy niepełnosprawność powstała po osiągnięciu dorosłości, a więc np. dzieciom niepełnosprawnych rodziców lub wnukom w przypadku dziadków, również współmałżonkom.