Integracja pracowników – czy firma zapłaci podatek?

Na przestrzeni ostatnich kilkunastu miesięcy tematyka opodatkowania organizacji spotkań integracyjnych była przedmiotem kilku istotnych orzeczeń sądów administracyjnych, które, zdaniem autora, nie przybliżają do jednoznacznego rozstrzygnięcia omawianego zagadnienia lecz potęgują wątpliwości pracodawców.

Dla wielu pracodawców istotną wytyczną w przedmiocie opodatkowania imprez integracyjnych było rozstrzygnięcie NSA podjęte na początku ubiegłego roku (wyrok NSA z 11 stycznia 2011 r., sygn. II FSK 1531/09). W powyższym wyroku sąd podkreślił, iż dla przypisania przychodu pracownikowi konieczne jest ustalenie wysokości przychodu. Ryczałtowa formuła określenia kosztów organizacji imprezy integracyjnej, ponoszonych przez pracodawcę, uniemożliwia dokonanie ustalenia przychodu dla poszczególnych pracowników. Sąd jednoznacznie wypowiedział się przeciw „arytmetycznej” metodzie ustalenia przychodu, polegającej na podziale łącznych kosztów imprezy integracyjnej przez liczbę biorących w niej udział pracowników. Jak stwierdził NSA „zastosowanie znajdzie zatem zasada impossibilium nulla obligatio est. Brak bowiem możliwości ustalenia jednego z elementów stosunku prawnopodatkowego czyni niemożliwym powstanie obowiązku podatkowego, a w konsekwencji ustalenie zobowiązania podatkowego”.

Co istotne, skład orzekający wyraźnie podkreślił, iż zagadnienia opodatkowania imprez integracyjnych nie należy rozpatrywać w kontekście uchwały 7 sędziów NSA w sprawie pakietów medycznych z dnia 24 maja 2010 r., sygn. II FPS 1/10. Kierując się stanowiskiem wyrażonym przez NSA, można było więc założyć, iż opłacanie kosztów imprezy w sposób uniemożliwiający stwierdzenie jaka część wydatków przypada na konkretnego pracownika, powoduje, że rzeczywista wartość świadczenia nie jest znana. W konsekwencji, brak skonkretyzowanego przychodu czyni niemożliwym powstanie obowiązku podatkowego i ustalenie zobowiązana podatkowego. Przy takiej formule rozliczenia kosztów imprezy integracyjnej, nie zaistnieje obowiązek doliczenia pracownikom dodatkowego przychodu.

Pod koniec ubiegłego roku podejście NSA uległo radykalnej zmianie. W wyroku z dnia 2 grudnia 2011 r., sygn. II FSK 1017/10, skład orzekający NSA uznał, iż ryczałtowa formuła rozliczenia kosztów imprezy, powodująca, iż cena uiszczana przez pracodawcę nie jest uzależniona ani od ilości pracowników biorących udział w imprezie firmowej, ani od usług, z jakich poszczególni pracownicy skorzystali, nie stoi na przeszkodzie dla ustalenia przychodu dla każdego z pracowników.

Sąd stwierdził, iż przedmiotem świadczeń finansowanych przez pracodawcę jest już sama możliwość skorzystania z tych usług, a nie ich realizacja – „Otrzymanym (nieodpłatnym) świadczeniem jest już bowiem uprawniona zakupem przez pracodawcę możliwość wykorzystania tych usług przez pracowników”. Powołując się na uchwałę Izby Finansowej NSA (uchwała z 24 października 2011 r., sygn. II FPS 7/10) skład orzekający wskazał, iż wartość nieodpłatnego świadczenia może być określona „w wysokości stanowiącej równowartość części ceny zakupu świadczeń przypadającej na poszczególnego uprawnionego”.

Treść grudniowego rozstrzygnięcia wzbudza istotne zastrzeżenia, gdyż kierując się podejściem NSA należałoby rozpoznać przychód po stronie każdego pracownika, który choćby uzyskał możliwość udziału w imprezie integracyjnej.

Dla realizacji obowiązków płatnika bez znaczenia byłaby konieczność ustalenia który z pracowników faktycznie uczestniczył w tej imprezie. Niezależnie od tego czy oraz w jakim zakresie pracownicy skorzystali z atrakcji zapewnionych przez pracownika, uzyskali taki sam przychód. Orzeczenie NSA uprawnia więc organy podatkowe do ustalania przychodu pracowników, nawet jeżeli byłby to przychód „arytmetyczny”, nie powiązany z rzeczywistą wartością przychodu uzyskanego w związku z atrakcjami zapewnionymi przez pracodawcę.

Warto wskazać, iż bardziej „liberalne” stanowisko zaprezentowano w odpowiedzi Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Finansów z 1 grudnia 2011 r. – „udział pracownika w imprezie kulturalno-oświatowej sfinansowanej przez pracodawcę z innych środków niż zakładowy fundusz świadczeń socjalnych nie pozostaje "obojętny podatkowo" dla tego pracownika. Pracownicy bowiem uzyskują świadczenie nieodpłatne z tytułu uczestnictwa w takiej imprezie. Nie można jednak mówić o powstaniu przychodu w sytuacji, gdy pracownik nie wziął w niej udziału.

Wartość świadczenia, jaką pracodawca powinien doliczyć do przychodu danego pracownika, należy obliczyć, dzieląc łączną kwotę wydatków poniesionych przez pracodawcę na zorganizowanie imprezy przez liczbę pracowników zaproszonych (np. wszystkich, jeśli impreza była przewidziana dla wszystkich pracowników), a następnie tak ustaloną cenę jednostkową przypisać tylko pracownikom uczestniczącym w danej imprezie”. W konsekwencji, zdaniem Ministerstwa Finansów wyłącznie uczestnictwo a nie sam fakt potencjalnej możliwości uczestnictwa w imprezie integracyjnym może powodować powstanie przychodu z tytułu nieodpłatnych świadczeń.

Na chwilę obecną trudno jeszcze mówić o ukształtowaniu się jednolitego podejścia NSA co do opodatkowania uczestnictwa pracowników w imprezach integracyjnych. Niemniej, jeżeli pracodawca nie uzyskał dotychczas pozytywnej interpretacji podatkowej, brak poboru zaliczek i nie ujawnienie przychodu pracowników w informacji PIT-11 może wiązać się z ryzykiem odpowiedzialności z tytułu niedopełnienia obowiązków płatniczych. W tym kontekście warto rozważyć skorzystanie z nowego instrumentu ochrony interesów podatnika i płatnika jakim jest wniosek o wydanie interpretacji ogólnej.

Alternatywną koncepcją dla pracodawców może być zmiana dotychczasowej formuły organizacji spotkań firmowych. Jeżeli zasadniczym elementem wyjazdów będzie aspekt szkoleniowy a nie integracyjny, w uczestnictwie pracownika trudno doszukać się jakiegokolwiek przychodu.

W takim przypadku udział pracowników może być rozpatrywany w kontekście realizacji obowiązków służbowych, co jednak powinno znaleźć odzwierciedlenie w stanie faktycznym i być poparte odpowiednią dokumentacją.

Podjęcie powyższych działań nie wyłącza całkowicie ryzyka podatkowego, niemniej, o ile faktyczny program wyjazdu poświęcony jest w głównej mierze szkoleniom na rzecz pracowników, w praktyce podejście pracodawcy zakładające brak rozpoznania nieodpłatnego świadczenia będzie poparte istotnymi argumentami.

Rafał Sidorowicz, doradca podatkowy, młodszy konsultant podatkowy w MDDP