Jeśli kupisz spółkę ze stratą, możesz obniżyć swoje dochody

Rozpoczynamy cykl artykułów omawiających legalne metody zmniejszania obciążeń podatkowych.

Zakup udziałów w spółce mającej straty, przeniesienie do niej dochodowej działalności, rozliczenie strat z dochodami – takie działania pozwalają zmiejszyć obciążenia podatkowe.

Przepisy zakazują wprawdzie co do zasady rozliczania strat przy przekształceniach, ale nie dotyczy to innych zmian w spółkach, np. w składzie udziałowców.

Co może zrobić firma, która prowadzi dochodową działalność i chce zredukować obciążenia podatkowe? Rozważyć zakup spółki kapitałowej mającej straty podatkowe w celu przeniesienia do niej rentownej działalności. Rozliczanie strat jest bowiem możliwe w razie nabycia udziałów w spółce kapitałowej. Nie można tego uczynić w przypadku nabycia przedsiębiorstwa względnie zorganizowanej części przedsiębiorstwa spółki kapitałowej, wówczas bowiem prawo do rozliczenia strat nie przechodzi na nabywcę majątku.

Spółka z o.o. Alfa zajmuje się dystrybucją. Uzyskuje spore dochody i płaci wysoki podatek. Zarząd spółki podjął decyzję o nabyciu udziałów w spółce z o.o. Beta, która ma znaczne kwoty strat podatkowych do rozliczenia. Następnie spółka Alfa przenosi część rentownej działalności do spółki Beta. Dochody z bieżącej działalności spółki Beta są kompensowane poprzez jej straty z poprzednich lat.

Przypomnijmy, że zgodnie z art. 7 ust. 5 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej ustawa o CIT) dochód podatkowy można obniżyć o poniesione w poprzednich latach straty. Można je odliczać w najbliższych pięciu latachpodatkowych.Przedsiębiorca może sam wybrać okres rozliczenia straty, z tym że kwota obniżająca dochód nie może przekroczyć w którymkolwiek z tych lat 50 proc. straty.

Stratę można odliczyć już w trakcie roku podatkowego przy ustalaniu zaliczek na podatek. Potwierdziło to Ministerstwo Finansów w piśmie z 22 września 2000 r. (PB3-570-IP-722-86/ 2000): „jeżeli dochód uzyskany w pierwszym miesiącu roku podatkowego po roku, w którym poniesiono stratę, pozwala na odliczenie 50 proc. kwoty tej straty, podatnik może podjąć decyzję o odliczeniu straty już przy pierwszej zaliczce”. Po upływie pięciu lat kwota nierozliczonej straty przepada.

Pamiętajmy też, że strata podatkowa nie jest tożsama ze stratą bilansową.

Z art. 7 ust. 3 pkt 4 oraz ust. 4 ustawy o CIT wynika, że ustawodawca zakazuje rozliczania strat przy przekształceniach, opierając się wyłącznie na braku tożsamości prawnej spółki sprzed i po przekształceniu formy prawnej, połączeniu czy podziale. Wyjątkiem jest tylko przekształcenie spółki kapitałowej w inną spółkę kapitałową, czyli spółki z o.o. w akcyjną i odwrotnie.

Przepisy nie zakazują jednak uwzględniania strat w przypadku innych zmian faktycznych, np. w składzie udziałowców czy kapitałowych. Dlatego brak tożsamości prowadzonej przez spółkę działalności gospodarczej przed i po zmianie składu wspólników nie stanowi przesłanki kwestionowania przez organy podatkowe rozliczania strat.

Art. 199a ordynacji podatkowej upoważnia organy podatkowe do ustalenia treści czynności prawnej, z uwzględnieniem zgodnego zamiaru stron i celu czynności, a nie tylko dosłownego brzmienia oświadczeń woli złożonych przez strony. Jeżeli z dowodów zgromadzonych w toku postępowania, zwłaszcza z zeznań podatnika, wynikają wątpliwości co do istnienia stosunku prawnego lub prawa, z którym związane są skutki podatkowe, organ podatkowy musi wystąpić do sądu o ustalenie istnienia lub nieistnienia tego stosunku prawnego lub prawa.

Moim zdaniem art. 199a ordynacji podatkowej nie daje jednak organom podatkowym uprawnienia do ingerencji w skuteczne czynności cywilnoprawne (tu umowę nabycia udziałów w spółce kapitałowej), w tym do przyjęcia pozorności czynności prawnej, o której miałby jedynie świadczyć brak uzasadnienia gospodarczego przy jednoczesnym występowaniu korzyści podatkowych. Należy też rozróżniać nabycie spółek kapitałowych w celu restrukturyzacji ich działalności, znajdujących się np. w upadłości, od zakupów bezmajątkowych spółek (tzw. garniturów spółek), co jest bez wątpienia bliższe „nadużyciu” prawa podatkowego.

Dla celów takiego rozgraniczenia może być zwłaszcza istotna okoliczność, czy nabywana spółka wykonuje jeszcze działalność gospodarczą, w szczególności z użyciem własnych aktywów, i czy po zmianie udziałowców będzie prowadzić działalność innego rodzaju.

Na jakim poziomie może kształtować się cena za zakup udziałów w spółce kapitałowej dysponującej kwotami strat podatkowych do rozliczenia? Rozważmy to na przykładzie.

Spółka z o.o. Beta nie ma prawie żadnych aktywów ani długów, ale ma 2 mln zł strat podatkowych do rozliczenia. Bez uwzględnienia istniejącej straty podatkowej wartość spółki Beta mogłaby wynosić symboliczną złotówkę. Jeżeli Beta wypracuje w następnych latach dochody, może zaoszczędzić nawet 380 tys. zł podatku dochodowego (19 proc. x 2 000 000 zł). Kalkulacja ceny nabycia z perspektywy kupującego powinna jeszcze uwzględniać przynajmniej efekt odsetkowy, koszty transakcyjne oraz ryzyko.

Marcin Jamroży
_ Autor jest doradcą podatkowym, współpracownikiem Roedl, Jamroży, Majchrowicz-Bączyk, Smagowicz-Tokarz Kancelaria Prawna sp.k. _