Przed likwidacją sprzedaj towary albo daruj firmę rodzinie

OBOWIĄZKI PODATNIKA | Przedsiębiorca, który chce zakończyć działalność, musi rozliczyć się z urzędem skarbowym. Powinien zrobić remanent towarów i wyposażenia, wyliczyć dochód i zapłacić 10 proc. PIT.

O tym, jak przeprowadzić procedurę likwidacyjną, pisaliśmy w DF z 9 grudnia 2008 r. Jednak poza formalnymi obowiązkami (powiadomienie odpowiednich urzędów o zamknięciu firmy) trzeba też pamiętać o podatkach.

Przedsiębiorca, który kończy działalność, powinien zrobić tzw. remanent likwidacyjny. Trzeba wpisać w nim towary handlowe, materiały (surowce) podstawowe i pomocnicze, półwyroby, wyroby gotowe, braki i odpadki oraz rzeczowe składniki majątku związanego z wykonywaną działalnością (oprócz środków trwałych), jeżeli wydatki na nich nabycie zostały zaliczone wcześniej do kosztów. Składniki spisu są wyceniane według ceny zakupu. Może to być niekorzystne, jeśli wartość rynkowa towarów albo wyposażenia jest już znacznie niższa. Warto więc pomyśleć o wyprzedaży majątku jeszcze przed likwidacją firmy.

Zgodnie z art. 24 ust. 3 ustawy o PIT do wartości remanentu stosujemy taki wskaźnik procentowy, jaki wynika z udziału dochodu w przychodach w okresie ostatnich trzech miesięcy poprzedzających likwidację. Jeśli nie mieliśmy dochodu w tym czasie, wskaźnik ustalamy za poprzedni rok.

Po pomnożeniu wartości remanentu przez wyliczony procent wyjdzie nam dochód, od którego musimy odprowadzić 10-proc. podatek. Płacimy go do 20 dnia miesiąca następującego po ostatnim miesiącu prowadzenia działalności (albo po ostatnim kwartale, jeśli firma rozlicza się co trzy miesiące). W tym terminie przesyłamy też do urzędu spis z natury.

Przykład
Pan Kowalski zlikwidował w maju działalność. Wartość majątku, która mu została na dzień zamknięcia firmy i którą wykazał w spisie z natury, to 10 000 zł. Od lutego do kwietnia uzyskał 3500 zł dochodu (przychód 14 000 zł - koszty 10 500 zł). Wskaźnik procentowy dochodu w przychodzie wyniósł 25 proc. (3500 zł : 14 000 zł x 100). Dochód z remanentu likwidacyjnego wyniesie więc 2500 zł (10 000 zł x 25 proc.), a podatek to 250 zł (2500 zł x 10 proc.). Pan Kowalski musi go zapłacić do 20 czerwca (w 2009 r. do 22 czerwca, gdyż 20 przypada w sobotę). W tym terminie musi też przesłać do urzędu skarbowego spis z natury.

Przykład
Pan Kowalski postanowił zlikwidować nierentowną firmę. Od 2007 r. nie uzyskuje z niej już żadnych dochodów. Współczynnik procentowy udziału dochodu w przychodzie wyniesie więc zero. Pan Kowalski nie zapłaci wobec tego podatku od dochodu z remanentu likwidacyjnego.

*Kiedy bez dochodu *
Dochód na dzień likwidacji nie powstaje, jeżeli:

• w wyniku zmiany formy prawnej lub połączenia przedsiębiorstw składniki majątku objęte remanentem zostały wniesione jako wkład lub aport do nowo powstałego lub istniejącego przedsiębiorcy,
• nastąpiła całkowita lub częściowa zmiana branży,
• osoba fizyczna wniosła w formie wkładu lub aportu do spółki cywilnej albo spółki handlowej składniki majątku objęte remanentem,
• nastąpiło przekształcenie spółki cywilnej w spółkę handlową,
• doszło do przekształcenia oso- bowej spółki handlowej w inną osobową spółkę handlową,
• nastąpiło przekształcenie osobowej spółki handlowej w kapitałową spółkę handlową.

W remanencie likwidacyjnym nie wykazujemy środków trwałych. Jeśli jednak je sprzedamy, uzyskujemy podatkowy przychód. Nie ma znaczenia to, że w momencie transakcji sprzedawca nie prowadzi już działalności gospodarczej. Jedynie wtedy, gdy sprzedaż nastąpi po sześciu latach (licząc od końca miesiąca, w którym składnik majątku został wycofany z firmy), nie powstanie przychód z działalności gospodarczej (tak wynika z art. 10 ust. 2 pkt 3 ustawy o PIT).

Przychód możemy oczywiście pomniejszyć o koszty jego uzyskania, w tym wypadku niezamortyzowaną wartość środka trwałego. Jeśli wyjdzie nam dochód, musimy zapłacić od niego podatek, taki jak z działalności gospodarczej.

Nie musimy rozliczać się z PIT, jeśli przekazaliśmy środki trwałe na prywatne potrzeby albo darowaliśmy je np. rodzinie.

Przykład
Pan Kowalski kilka miesięcy po zakończeniu działalności sprzedał za 30 000 zł maszynę, która była środkiem trwałym w jego firmie. Jej wartość początkowa wynosiła 50 000 zł, natomiast dokonane odpisy amortyzacyjne 30 000 zł. Dochód z tej transakcji to 10 000 zł [30 000 zł (przychód) - 20 000 zł (koszty - niezamortyzowana wartość maszyny)].

Nie trzeba natomiast płacić PIT przy sprzedaży majątku, który został wykazany w remanencie likwidacyjnym.

Podatku od remanentu likwidacyjnego nie musimy płacić wtedy, gdy jeszcze przed zamknięciem firmy przekazaliśmy ją w darowiźnie. Przedsiębiorca nie będzie miał bowiem na dzień likwidacji żadnego majątku.

Potwierdza to np. interpretacja Izby Skarbowej w Warszawie z 4 grudnia 2007 r. (IPPB1/415-213/07-4/AJ). Jeśli przekażemy firmę członkowi najbliższej rodziny, darowizna nie będzie też opodatkowana podatkiem od spadków i darowizn. Więcej na ten temat pisaliśmy w DF z 8 stycznia 2009 r.

Krok 1.
Zrób remanent likwidacyjny

Krok 2.
Oblicz wartość pozostałego w firmie majątku

Krok 3.
Określ wskaźnik procentowy dochodu w przychodzie

Krok 4.
Oblicz dochód

Krok 5.
Zapłać 10-proc. podatek

Krok 6.
Wyślij do urzędu spis z natury

Zdaniem eksperta

*Szymon Czerwiński *
starszy konsultant w Accreo Taxand
Remanent likwidacyjny wyceniamy według ceny zakupu. Jeśli więc przedsiębiorca ma niewiele warte towary, np. takie, które się szybko psują, powinien zastanowić się nad ich wyprzedażą (albo likwidacją). Zapłacenie podatku od symbolicznego przychodu ze sprzedaży może być bowiem korzystniejsze niż PIT od remanentu wycenianego według ceny zakupu. Wszystko jednak zależy od okoliczności danej sprawy. Jeśli bowiem firma ma niski udział dochodu w przychodzie w okresie ostatnich trzech miesięcy (lub w poprzednim roku), to 10-proc. podatek jest liczony od niewielkiej podstawy opodatkowania i rozliczenie towarów w remanencie likwidacyjnym może okazać się jednak bardziej opłacalne.
Przedsiębiorcy muszą też pamiętać, że oprócz podatku od remanentu likwidacyjnego rozliczają również dochód z działalności. Powinien on być powiększony o różnicę między wartością remanentu końcowego (czyli likwidacyjnego pomniejszonego o wartość wyposażenia) a początkowego (jeśli końcowy jest wyższy). Tak wynika z literalnego brzmienia przepisów ustawy o PIT. Można jednak mieć wątpliwości, czy takie rozwiązanie jest prawidłowe systemowo, gdyż prowadzi do podwójnego opodatkowania pewnej kategorii dochodów.

Podatek naliczamy od wartości rynkowej majątku

Tak wynika z art. 14 ustawy o VAT. Przepis ten dotyczy spółek cywilnych lub handlowych niemających osobowości prawnej oraz osób fizycznych, które są podatnikami VAT.

Obowiązku sporządzania remanentu likwidacyjnego i płacenia podatku nie mają więc osoby prawne oraz inne podmioty (interpretacja Izby Skarbowej w Warszawie z 21 listopada 2007 r., IPPP1/443-196/07-2/SM). Podobnie jest z podatnikami, którzy korzystają ze zwolnienia podmiotowego (ze względu na wysokość sprzedaży).

*Obowiązki po zakończeniu *
Niesprzedane towary (zarówno wyprodukowane jak i kupione) trzeba opodatkować w razie:

• rozwiązania spółki cywilnej lub handlowej niemającej osobowości prawnej,
• zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu przez podatnika będącego osobą fizyczną (który jest obowiązany do zgłoszenia zaprzestania działalności naczelnikowi urzędu skarbowego),
• niewykonywania przez podatnika będącego osobą fizyczną czynności podlegających opodatkowaniu co najmniej przez dziesięć miesięcy (nie dotyczy to tych, którzy zawiesili działalność na podstawie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej).

Czy w remanencie VAT trzeba też wykazać środki trwałe? Organy podatkowe uważają, że tak (interpretacja Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 25 stycznia 2008 r., ITPP2/443-210/07/AP).

Przy likwidacji firmy nie musimy natomiast płacić VAT od inwestycji w obcym środku trwałym. Jest to suma nakładów powodujących ulepszenie obcego środka trwałego i nie można jej uznać za towar w rozumieniu ustawy o VAT.

VAT od towarów zapłacimy jednak tylko wtedy, gdy przy ich zakupie przysługiwało nam prawo do odliczenia podatku naliczonego. Nie ma znaczenia, czy podatnik faktycznie z tego prawa skorzystał.

Przedsiębiorcy likwidujący firmę są obowiązani na dzień zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu lub na dzień rozwiązania spółki sporządzić spis z natury. Informację o spisie muszą dołączyć do deklaracji składanej za ten okres.

Obowiązek podatkowy powstaje w dniu rozwiązania spółki lub zaprzestania wykonywania opodatkowanych czynności. Nie trzeba natomiast płacić VAT, jeśli sprzedamy towary objęte spisem (i opodatkowane) w ciągu 12 miesięcy od tego dnia.

VAT należny wynikający z remanentu wykazujemy w deklaracji składanej za okres (miesiąc lub kwartał) obejmujący dzień zakończenia działalności.

Podstawą opodatkowania jest cena nabycia towarów (bez podatku), a gdy nie ma ceny nabycia, koszt wytworzenia, określone w momencie dostawy. Tak wynika z art. 29 ust. 10 ustawy o VAT. Przepis ten budzi wątpliwości, wydaje się jednak, że przy ustalaniu podstawy opodatkowania należy kierować się wartością rynkową towarów. Potwierdzają to interpretacje Izby Skarbowej w Warszawie z 22 października 2008 r. (IPPP1-443-1625/08-3/RK) oraz Izby Skarbowej w Katowicach z 18 czerwca 2008 r. (IBPP3/443-352/08/AB).

Przemysław Wojtasik
Rzeczpospolita