Tak wielcy unikają płacenia podatków!

Z raportu amerykańskiego urzędu podatkowego IRS wynika, że kwestia unikania płacenia publicznej daniny dotyczy co najmniej 12 multinarodowych korporacji. Na liście są m.in. General Electric, ExxonMobil czy Chevron. Polskie firmy także korzystają z furtek podatkowych, m.in. Cyfrowy Polsat, LPP, Komputronik, Hawe czy Zakłady Mięsne Henryk Kania.

Najbardziej popularnym sposobem wykorzystywanym przez firmy jest cena transferowa. Znaczną część transakcji na rynku biznesowym stanowią te między podmiotami powiązanymi. Wśród nich są takie, jak choćby przepływ towarów handlowych między filiami przedsiębiorstw lub świadczenie usług na rzecz osób prawnych przez ich właścicieli i zarząd. Stosowanie odpowiedniej polityki cen transferowych może znacząco wpłynąć na obniżenie podatku dochodowego od przedsiębiorstw, szczególnie gdy członkami grupy są spółki z krajów o różnych systemach podatkowych.

Powyższą metodę łatwiej jest zrozumieć na przykładzie. Spółka A sprzedaje w kraju A towar importowany z kraju B, gdzie posiada filię - Spółkę B. Wartość rynkowa towaru dostarczanego przez spółkę B to 250 tys. euro, a cena dla ostatecznego odbiorcy to 500 tys. euro. W kraju A podatek dochodowy wynosi 20 proc., podczas gdy w kraju B wynosi on 10 proc.

Jeżeli cena transferowa między spółkami B i A:

- Zostanie ustalona na 250 tys. euro (wartość rynkowa) - zobowiązanie podatkowe (bez uwzględniania kosztów uzyskania przychodu) wyniesie odpowiednio 50 tys. euro w kraju A (250 tys. euro x 20 proc.) i 25 tys. euro w kraju B (250 tys. euro x 10 proc.), w sumie 75 tys. euro.

- Zostanie ustalona na 450 tys. euro (powyżej wartości rynkowej) - zobowiązanie podatkowe (bez uwzględniania kosztów uzyskania przychodu) wyniesie zaledwie 10 tys. euro w kraju A (50 tys. euro x 20 proc.) i 45 tys. euro w kraju B (450 tys. euro x 10 proc.), w sumie 55 tys. euro.

W przedstawionym przykładzie, zastosowanie świadomej polityki cen transferowych może oznaczać dla grupy oszczędność 20 tys. euro.

Aby ograniczyć ryzyko przerzucania dochodów za pomocą cen transferowych, państwa nakładające wysokie zobowiązania podatkowe wprowadziły do swoich systemów uregulowania nakładające na korporacje obowiązek ustalania cen transferowych na poziomie zgodnym z cenami rynkowymi. W większości krajów należących do OECD przedsiębiorstwa są zobowiązane przygotowywać specjalną dokumentację, która udowodni zgodność ceny transferowej ze stawkami rynkowymi.

Polskie przedsiębiorstwa polubiły Cypr

Podstawowym atutem Cypru jest niższy niż w Polsce podatek od zysku przedsiębiorstw. Wynosi maksymalnie 10 proc., a w Polsce 19 proc. Nie ma tam również podatku Belki - daniny od zysków kapitałowych. W sumie na wyspie zarejestrowanych jest około 400 tys. firm z zagranicy. Rzeczywistą działalność prowadzi mniej niż 1/4 z nich. Reszta wyłącznie zarejestrowała tam siedzibę, którą najczęściej jest adres jakiejś kancelarii prawnej lub skrytki pocztowej.

Według fiskusa w 2011 roku inwestycje antypodatkowe na wyspie warte były ponad 11 mld zł. Cypr jest świetnym rozwiązaniem dla spółek z branży nowych technologii, które handlują np. prawami do logo, znaku handlowego czy marki. Podatek od dochodów ze sprzedaży praw do tzw. własności intelektualnej czy praw autorskich wynosi tutaj jedynie 2 proc. Wyspa stała się również rajem dla firm hazardowych. Hazard bowiem nie podlega tam bowiem regulacjom ani nadzorowi.

Wraz z podpisaniem w 2012 roku aneksu do umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania między Polską i Cyprem atrakcyjność wyspy zmalała.

Podatkowe raje

Zagraniczne spółki wykorzystują często do optymalizacji inną wyspę - Irlandię. Wśród nich jest m.in. Microsoft. Firma założyła tam spółkę-córkę o nazwie Round Island One Ltd. W jednym roku zapłaciła 300 mln dolarów podatków na wyspie. W pewnym momencie zarządzała aktywami Microsoftu w wysokości 16 mld dolarów. Dzięki zastosowaniu polityki cen transferowych z roku na rok światowa stopa opodatkowania firmy spadła z 33 proc. do 26 proc., a potentat oszczędził pół miliarda dolarów.

Niektóre firmy wykorzystują raje podatkowe, takie jak Kajmany, Bermudy czy Wyspy Dziewicze. Robiły tak Dole, Chiquita oraz Fresh Del Monte, czyli największe firmy zajmujące się handlem bananami (kontrolują one 2/3 światowego handlu tym owocem). Z wypracowanej przez nie sprzedaży na poziomie 50 mld dolarów i zysku wynoszącego 1,4 mld dolarów, zapłaciły jedynie 200 mln dolarów, czyli ok. 14 proc. zysku. Efektywna stopa opodatkowania, w niektórych latach mogła wynieść nawet tylko 8 proc., podczas gdy w USA podatek korporacyjny dla firm wynosi 35 proc.

OECD szacuje, że ok. 60 proc. handlu światowego to transfery międzynarodowe w ramach multinarodowych korporacji, służące unikaniu opodatkowania.

Ceny transferowe na celowniku

Polska również ma przepisy dotyczące cen transferowych. Wdrożono je w 2000 roku z inicjatywy Marka Belki, który sprawował wówczas funkcję ministra finansów. Utworzono specjalne grupy urzędników, wyspecjalizowane w wykrywaniu nadużyć związanych z cenami transferowymi.

W przypadku, gdy organ podatkowy uzna, że ustalone ceny transferowe są niezgodne z cenami rynkowymi, może dokonać oszacowania faktycznego zysku, jaki osiągnąłby podatnik, gdyby stronami transakcji były podmioty niepowiązane. Polskie przedsiębiorstwa zobowiązane są do przygotowywania dokumentacji podatkowej cen transferowych w przypadku, gdy wartość transakcji przekroczy:

- 100 tys. euro - jeżeli transakcja nie przekracza 20 proc. kapitału zakładowego,
- 30 tys. euro - w przypadku świadczenia usług, sprzedaży lub udostępnienia wartości niematerialnych i prawnych,
- 50 tys. euro - w pozostałych przypadkach.

Jeśli podatnik nie dostarczy dokumentacji w przeciągu 7 dni od daty zażądania jej przez organ podatkowy, nadwyżka dochodu oszacowanego nad wykazanym podlega opodatkowaniu stawką sankcyjną w wysokości 50 proc.

Dokumentacja powinna zostać przygotowana również wtedy, gdy transakcje są prowadzone z podmiotami z krajów wymienionych w "rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 16 maja 2005 r. w sprawie określenia krajów i terytoriów stosujących szkodliwą konkurencję podatkową dla celów podatku dochodowego od osób prawnych". Analogiczne rozporządzenie zostało także wydane odnośnie podatku od osób fizycznych.

Zdaniem Dominiki Langenmayr z Uniwersytetu Monachijskiego nie można przekreślać roli wielkich firm w światowej gospodarce. Niektóre multinarodowe korporacje mają siłę gospodarczą porównywalną z krajami o średnim PKB. Przykładowo General Electric w 2012 roku osiągnął przychody na poziomie 147 mld dolarów. To więcej niż PKB Wietnamu. Takie firmy są nie tylko duże, ale także zyskowne i produktywne. Dla państwa takie korporacje są bardzo atrakcyjne, nie tylko dlatego, że zapewniają miejsca pracy, ale również dlatego, że są potencjalnym źródłem dużych dochodów podatkowych.