Pomysł Hołowni podzielił branżę. "Proszę sobie wyobrazić problemy"

Sam pomysł marszałka Sejmu nie jest nowy. Po raz pierwszy lider Polski 2050 mówił o wprowadzeniu cmentarnego cennika w styczniu 2021 r. Według Szymona Hołowni taką taryfę powinien ustalać samorząd, w którego granicach znajduje się dany cmentarz.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Co istotne, cennik miałby obowiązywać tam, gdzie jedynym cmentarzem w okolicy jest cmentarz wyznaniowy. Zgodnie z art. 8 ust. 2 ustawy o cmentarzu i chowaniu zmarłych w miejscowościach, w których nie ma cmentarzy komunalnych, zarząd cmentarza wyznaniowego jest bowiem obowiązany umożliwić pochowanie bez jakiejkolwiek dyskryminacji osób zmarłych innego wyznania lub niewierzących.

Takich miejsc jest w Polsce bardzo dużo. Jest cmentarz katolicki i na nim koszmarne opłaty. Człowiek powinien móc być pochowany na cmentarzu parafialnym z takim cennikiem, jak byłby pochowany na cmentarzu gminnym, gdyby on był - mówił Hołownia w styczniu 2021 r.

Po spotkaniu koalicjantów, które odbyło się w poniedziałek 26 sierpnia, wygląda na to, że pomysł wprowadzenia cennika na cmentarzach dostał od rządzących zielone światło. - Mam nadzieję, że zrobimy to szybko. Zacznijmy gdzieś tę podróż rozdziału Kościoła od państwa. Spokojnego, z poszanowaniem, bez wojny religijnej, ale konsekwentnie prowadzonego - zaznaczył w poniedziałek Hołownia.

Podkreślmy, że poza zapowiedzią lidera Polski 2050 nie na razie ma żadnego dokumentu, który rzeczywiście gwarantowałby taką zmianę. A ostatnie miesiące pokazały, że komunikacja w koalicji 15 października pozostawia wiele do życzenia i sprawy, które jedni koalicjanci określają jako ustalone i pewne, dla innych są dopiero punktem wyjścia do dyskusji.

Co, jeśli rzeczywiście słowa Szymona Hołowni staną się obowiązującym prawem? O komentarz w sprawie uregulowania kwestii opłat na cmentarzach parafialnych poprosiłem przedstawicieli kurii.

Pan Szymon Hołownia miał już wiele pomysłów, które przedstawiał na różnych konferencjach prasowych i w czasie publicznych wystąpień. Później się z nich wycofywał, zmieniał zdanie lub całkowicie o nich zapominał. Zatem będziemy mogli odnieść się do konkretnej sprawy w momencie, gdy zobaczymy projekt i zaproponowane rozwiązania wraz z regulacją prawną - komentuje ks. Rafał Kowalski, rzecznik Archidiecezji Wrocławskiej.

- W Archidiecezji Krakowskiej cmentarze parafialne mają swoje regulaminy i w dużej mierze opłaty są symboliczne, a bardzo często niższe niż stawki na cmentarzach komunalnych. Mamy też parafie, które nie pobierają żadnych opłat za miejsce na cmentarzu - mówi ks. Łukasz Michalczewski z krakowskiej kurii.

Propozycja, o którą pan pyta, jest podyktowana - o ile orientuję się z doniesień medialnych - rzekomo wysokimi stawkami opłat cmentarnych, jakie mają obowiązywać na cmentarzach wyznaniowych (parafialnych). Z mojej wiedzy wynika, że opłaty te są jednak albo porównywalne, albo niższe niż obowiązujące na cmentarzach komunalnych. W wielu parafiach, zwłaszcza wiejskich, nie pobiera się opłat z tytułu, że parafianie zakupywali ziemię na urządzenie cmentarza - twierdzi ks. dr Mariusz Bakalarz, rzecznik prasowy Archidiecezji Częstochowskiej.

W październiku 2023 r. w jednej z parafii wiejskich położonych w Archidiecezji Częstochowskiej organizowałem pogrzeb bliskiej mi osoby. Zarządcą cmentarza jest tam lokalny proboszcz. Koszty? Oficjalnego cennika nigdzie nie ma. Ja zapłaciłem:

• 2200 złotych za grobowiec, czyli grób murowany - w tym przypadku z miejscem na dwie trumny z użytkowaniem wieczystym na 99 lat;
• 1600 złotych jako "co łaska" na mszę świętą oraz zapłatę dla organisty.

A po wszystkim jeszcze opłata cmentarna dla zarządcy za postawienie pomnika na grobie, która w tej parafii wynosi 10 proc. wartości pomnika. W moim przypadku blisko 2 tys. złotych. W sumie 5800 złotych.

Dla porównania koszt takiego samego grobowca na cmentarzu komunalnym w Częstochowie, zgodnie z uchwałą Rady Miasta z 14 września 2023 r., to 3200 złotych na 20 lat. Po upływie dwóch dekad prolongata na okres kolejnych dwudziestu lat to 1000 złotych.

Tańsze jest wykonanie grobu ziemnego. W przeciwieństwie do grobowca nie jest on wzmocniony betonową konstrukcją wspierającą ściany. W takim grobie swoją bliską osobę pochowała moja rozmówczyni, Beata. Pochówek odbył się na częstochowskim cmentarzu komunalnym w grudniu 2023 r.

W tym przypadku za miejsce w pojedynczym grobie ziemnym na 20 lat zapłaciła 1100 złotych. Do tego doszły opłaty za jego wykopanie - 450 zł, przygotowanie otoczenia grobu - 400 zł oraz specjalna opłata za wykopanie grobu w okresie zimowym - 150 złotych. W sumie 2100 złotych.

Gdyby Beata chciała postawić na grobie pomnik, nie będzie musiała ponosić żadnej dodatkowej opłaty. Różnica pomiędzy ceną pochówku na cmentarzu wiejskim w Archidiecezji Częstochowskiej a kosztem ostatniego pożegnania na cmentarzu komunalnym w Częstochowie wynosi zatem 3700 zł na korzyść tego drugiego.

- Instytut Branży Pogrzebowej i Cmentarnej - jako organizacja zrzeszająca ponad 200 podmiotów z branży funeralnej w pełni popiera rozwiązanie zaproponowane przez Szymona Hołownię. Zauważamy bowiem, że istnieje pewna uznaniowość, jeśli chodzi o ustalanie opłat cmentarnych. Bywa nawet tak, że w zależności od klienta opłaty potrafią się znacząco wahać na tym samym cmentarzu. - mówi Dariusz Dutkiewicz, prawnik i dyrektor Instytutu.

Zdaniem Dutkiewicza problemem na wielu cmentarzach wyznaniowych jest także brak jasności w odniesieniu do cen usług cmentarnych.

- Inna rzecz jest taka, że na cmentarzach zarządzanych przez związki wyznaniowe lub kościoły, brakuje transparentności. Bardzo często jest kłopot w ogóle z uzyskaniem wglądu w cennik cmentarza i nie wiadomo nawet, czy taki cennik faktycznie istnieje - twierdzi dyrektor Instytutu Branży Pogrzebowej i Cmentarnej.

W naszej ocenie wskazane byłoby, aby organy administracji państwowej lub samorządowej miały możliwość ustalania wysokości opłat cmentarnych na danym terenie nie tylko w stosunku do cmentarzy komunalnych - dodaje.

- Trudno jest odpowiedzieć na to pytanie po prostu "tak" lub "nie" - odpowiada na pytanie o cennik na cmentarzu Tomasz Salski, główny akcjonariusz Grupy Klepsydra, lidera polskiego rynku pogrzebowego.

Grupa Klepsydra zarządza obecnie cmentarzem w Podgórkach Tynieckich (komunalny) oraz cmentarzem ewangelicko-augsburgskim w Łodzi.

- Zdecydowanie każdy cmentarz powinien mieć swój regulamin oraz cennik i obie te rzeczy powinny być klarowne i dostępne dla klientów. Natomiast nie wyobrażam sobie, że na cmentarzach wyznaniowych ktoś inny, niż gmina wyznaniowa, miałby ustalać ceny. Proszę sobie wyobrazić problemy, jakie mogłyby powstać z tego tytułu - dodaje.

Podobnego zdania jest dr Michał Poczmański, adwokat kościelny. Prawnik uważa, że gmina nie ma prawa ingerować w ustalanie cennika na cmentarzach wyznaniowych.

Można porównać to z sytuacją, gdzie jestem właścicielem firmy i od lat ją prowadzę. Może źle, może dobrze, ale samodzielnie i to ja ponoszę pełną odpowiedzialność. A przychodzi ktoś z zewnątrz i mówi, jak trzeba nią zarządzać - gdzie robić inwestycje, a gdzie nie robić żadnych zmian, jakie mam mieć cenniki czy komu coś sprzedawać. Z logicznego punktu widzenia jest to bez sensu - podkreśla dr Poczmański.

Opinia adwokata kościelnego pokrywa się z tym, co podnosi rzecznik Archidiecezji Częstochowskiej. Zdaniem częstochowskiej kurii regulowanie przez samorządy stawek opłat na cmentarzach wyznaniowych to ingerowanie w sferę, która wykracza poza kompetencję gmin.

Według ks. dr. Mariusza Bakalarza działoby się to bez wzięcia współodpowiedzialności za utrzymanie cmentarzy. - Zwłaszcza kosztów wywozu śmieci, co stanowi obecnie lwią część kosztów - podkreśla duchowny.

W bardziej koncyliacyjnym tonie wypowiada się rzecznik Archidiecezji Krakowskiej, ks. Łukasz Michalczewski.

- Utrzymanie cmentarza dziś generuje bardzo duże koszty, szczególnie wywóz śmieci i koszty pracownicze. W nasze archidiecezji są takie gminy, które nie mają cmentarzy i korzystają z cmentarzy parafialnych. Przypomnę, że stawki na nich ustala proboszcz w porozumieniu z Radą Parafialną. Uważam, że w tym przypadku powinny się odbyć bardzo szerokie konsultacje i inwentaryzacja stanu faktycznego cmentarzy w Polsce - podkreśla.

W Polsce mamy obecnie około 13 tys. cmentarzy, duża ich cześć to małe parafialne cmentarze w mniejszych miejscowościach, część z nich jest zabytkowa. Nikt, poza zarządzającym czy właścicielem nie zna specyfiki działania takich cmentarzy. Jeśli weźmiemy pod uwagę cmentarze zabytkowe, to nawet na proste przycinanie drzew czy budowę nowej kwatery właściciel musi mieć zgodę konserwatora zabytków, co jest procesem bardziej kapitałochłonnym od takich samych czynności na cmentarzach komunalnych - wyjaśnia Tomasz Salski.

O komentarz w tej sprawie poprosiłem także Związek Miast Polskich - organizację zrzeszającą ponad 350 ośrodków miejskich w naszym kraju. Związek zdecydował się jednak nie komentować sprawy, dodając, że zajmuje stanowiska dopiero wówczas, gdy są już przygotowane założenia rozwiązań czy konkretne projekty aktów prawnych.

- Trudno mi sobie wyobrazić te zmiany, gdy np. wójt będzie chciał w czasie kampanii wyborczej srogo obniżyć ceny na cmentarzu, aby pokazać się przed wyborcami, a w tym samym czasie proboszcz jakoś będzie musiał znaleźć pieniądze na zarządzanie, sprzątanie, inwestycje przy dumpingowym budżecie. Tu interesy obu stron mogą być zupełnie rozbieżne - podkreśla dr Michał Poczmański.

Kamil Rakosza-Napieraj, dziennikarz i wydawca WP Finanse oraz money.pl