Zgoda żony nie może być tylko domniemana
Bez wyraźnej aprobaty żony na zaciągnięcie długu przez męża majątek wspólny jest dla wierzyciela niedostępny, gdy trzeba wyegzekwować zwrot.
Tak wynika z uchwały Sądu Najwyższego. Została wydana na tle sprawy, w której wierzyciel Mirosława K. Centrostal-Będzin SA domagał się nadania uzyskanemu przeciwko niemu wyrokowi klauzuli wykonalności także przeciwko jego małżonce. Miałaby ona dla wierzyciela jednego z małżonków zasadnicze znaczenie, bo umożliwiałaby ściągnięcie długu przez komornika z majątku wspólnego.
Bez zapłaty
Sąd rozpatrujący wniosek wierzyciela o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika musi mieć na względzie przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (k.r.o.) o odpowiedzialności za długi w małżeństwie. Chodzi przede wszystkim o zapisaną w art. 41 k.r.o. zasadę, że wierzyciel może żądać spłaty długu zaciągniętego przez jednego tylko małżonka z majątku objętego wspólnością majątkową małżeńską, jeśli dłużnik ten zaciągnął to zobowiązanie za zgodą swego małżonka.
Dług Mirosława K. wobec spółki Centrostal-Będzin powstał w związku z jego działalnością gospodarczą. Przedsiębiorca nie zapłacił za dostarczony mu towar. Spółka wystąpiła przeciwko niemu do sądu i uzyskała nakaz zapłaty. Następnie, powołując się na art. 787 kodeksu postępowania cywilnego, wystąpiła z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności także przeciwko żonie Mirosława K. – Bożenie K.
Art. 787 k.p.c. zobowiązuje sąd do nadania klauzuli tytułowi egzekucyjnemu także przeciwko współmałżonkowi, jeżeli wierzyciel wykaże dokumentem, że wierzytelność stwierdzona tym tytułem powstała z czynności prawnej dokonanej za zgodą współmałżonka.
Konieczny dokument
Sąd nadał klauzulę wykonalności także przeciwko Bożenie K. Decydujące znaczenie miał dla niego fakt, iż Bożena K. dysponowała pełnomocnictwem obejmującym upoważnienie do dokonywania wszystkich czynności prawnych związanych z prowadzeniem firmy. W ocenie sądu oznacza to, że wiedziała o zobowiązaniach męża i godziła się na zawarcie przez niego umów.
Sprawa trafiła do sądu II instancji wskutek zażalenia Bożeny K. Ten zaś uznał, że w sprawie musi się wypowiedzieć Sąd Najwyższy.
Chodziło o wyjaśnienie, czy dla uzyskania tytułu wykonawczego przeciwko małżonkowi dłużnika wystarczy zgoda ustna lub zgoda dorozumiana, czy można ją wykazać za pomocą domniemania faktycznego.
Za dopuszczeniem domniemania faktycznego mógłby przemawiać – zdaniem sądu – charakter postępowania klauzulowego oraz realia życia i obrotu gospodarczego. Przedsiębiorcy prowadzący firmę jednoosobowo z reguły posługują się pełnomocnikiem w osobie małżonka. Jeśli w ramach tego pełnomocnictwa zaciągają zobowiązanie, to tym samym wyrażają zgodę na jego zaciągnięcie. To samo dotyczy sytuacji, gdy podpisują umowę ramową, a zobowiązanie wynikło z umowy realizacyjnej.
Treść uchwały oznacza, że argumenty te nie przekonały Sądu Najwyższego. Stwierdził w niej, że stosowanie domniemania faktycznego przy ustalaniu, że stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała za zgodą małżonka dłużnika, nie jest dopuszczalne.
Izabela Lewandowska
Co mówi prawo rodzinne?
Wierzyciel ograniczony
Jeśli małżonek nie wyraził zgody na zaciągnięcie zobowiązania przez swą drugą połowę, wierzyciel może ściągnąć należność tylko z majątku osobistego dłużnika, z jego wynagrodzenia za pracę lub dochodów uzyskanych z innej działalności zarobkowej, z honorariów autorskich, wynagrodzenia za projekty wynalazcze itp. Gdy jednak dług jest związany z prowadzeniem przedsiębiorstwa, wierzyciel może egzekwować swą należność przymusowo również z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład tego przedsiębiorstwa – także gdy objęte jest ono wspólnością majątkową (art. 41 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Pozostały majątek wspólny jest dla wierzyciela niedostępny.